Salai Joel Ling he biaruahnak

“Miphundang ca kan ṭial vial i kan palh lai, aa dawh lo sual lai ti kan phan tuk lioah, kanmah kan holh le kan ca kan ṭial tu i daithlang ngai i kan ṭialmi, mekazin tepawl i capar an von ṭial tawn zong ah anmah a ṭialtu hmanh nih an relta lomi tepawl tu hi a poi ngai ka ti.”

 ---------------------------------------------------------

 Muko Mekazin Editor,

Salai Joel Ling 

he biaruahnak

Ahmasa bikah na chungkhar konglam tawi hun kan ruah law…

Thantlang peng Tlangkhua ah Pu Dap Ling le Pi Zai Iang nih an ka hrin.  Kum 2004 ah Mai Lily Lal Len Pui he kan i um. Fanu pali kan ngei.  Kan chungkhar in Yangon ah khua kan sak lio a si.

Atu hi Australia in na hung tlunka cu si kaw, zeidah na kan phurh? :)

Australia ahhin thingthei le wine a tam, an rit deuh i ka von in phurh kho hna lo.  December Muko mekazin i Australia Diary ka ṭialmi khi kan phurh khawhmi hna a si ko khih.

Australia ah nangmah, Stephen Ni Kio le Rev. Taan Mang an kal, tiah kan theih. Ahote sawmnak indah nan kal, zeidah nan va tuah bik?

Australia Chin Community nih an kan sawm.  Cozah nih Laica cawnnak a tuahpiak hna i an cawn dingmi textbook zarh hnih chung kan va zohpi hna.  Laica cawnnak nawl an hmuh lawmhnak puai zongah ah kan va telpi hna.  Cun, USA i CYO phun khi an ngei ve.  Australia  Chin Federation an ti i tukum October zarh khatnak ahkhan a voikhatnak civui an tuah.  Cu zongah cun kan vai helhum ve.

Cu puai he pehtlai in nai lunghmuih mi pawl le na siaremlo mi thil pawl?

Ramdang ṭhang Lai mino uar an umnak bik cu an ral a ṭha.  Ralṭhami he puai tuahṭi

cu a nuam  khun.  Lailei bantukin a rihai an um lo, Pathian an ṭihzahmi le fimthiamnak biapi i an chiahmi  hmuh tikah lung a hmui ngaite.

Australia khuasa Laimi dirhmun a tlangpi na cuanhning?

Cozah nih a dawt tuk hna.  An lorlang sual lai, thathutnak le cathiamlonak hna ah an hman sual lai ti phan awk lei khin an um.  A phanka pawl hi cozah nih sianginn kai a fial hna.  Hika ram an um ahcun hika ram pawcawmnak le khuasaknak ca ah an thiam awk le an hngalh awk thiamta hna seh, hngalta hna seh tiin alak in cawnpiaknak phunphun a tuahpiak hna.  Nain, cu bantuk va cawnnak in lo kal in tangka hlawh ah caan a pemi le a caan a dihmi an tam deuh tawnmi hi a poi ngai.  A tlangpi cun rianṭuan lei ahcun an felfai ngai, rian ngeitu zong nih Laimi cu a duh ngai hna.  Cawnnak lei bel ah cun miphun dang (Karen le Kawl tbk) tei an ma deuh ve.

Randangpem, a bikin na va tlawnnak Australia phan Laimi pawl hi  kan ram tha hmanh sehlaw an kir theng lai lo, tiah na ruat maw, a ruang?

Kan ram a ṭha kan ti ko zongah Australia ram tepawl tluk ding cu a har tuk rih.  Nulepa le upa deuh pawl nih kir an duh hmanh ah an fale nih cun an duh te lai lo dah.

Vawleicung Laimi (na tlawn balnak, USA, Australia, India le Malaysia) khuasa kan dirhmun a tlangpi na cuanhning?

India (Delhi) le Malaysia um Laimi hi an dirhmun aa khat nain tlaihkhih a tam ko bu ah Malay um pawl hi an i nuam deuh, an khuasak zong a fawi deuh in ka hmu. 

USA le Austrralia tu hi cu a ṭhangcho cangmi ram veve an si i a tlangpi cun an nundaan le a boruakpi hi aa khat dih ko.   Terual ca, midamlo ca tibantuk ahcun   Australia um pawl hi an i nuam deuh rua ka ti.  Cozah nih a bawmhning hna zong hi   tutiang ko ahcun a ṭha deuh.  Cun, Australia cu sok hau loin lokal rian a um pengmi hi rilcat peh ah an hman, Lailei chungkhat nih tangka an cah hna zongah lo va kal duak in an kuat khawh hna tikah hi ko hi an i nin deuhnak a si fawn.  Asinain, sipuazi tuahnak le rumnak ca tu ahcun USA um Laimi pawl tu hi lam tam deuh an ngei rua ka ti.

Ramchung ramleng um Laimi kan    dirhmun le kan sining ah na siaherh pengmi, na siaremlo mi le na saduhthah zeidah a si?

Ramchung khuasa pawl hi rian kan ṭuan lo ngai, rian pei a um lo cu kan ti men hnga, rian hi mah zong nih ser khawh a si ko.  Yangon ah Laimi hi vialte khua kan sa i, eidin dawr, lakphak dawr, kunza dawr  tibantuk a tuahmi kan um lo khan a si.  Zapi cu, cozah rian kan sok zongah a sangmi lawng kan ngiar, sipuazi tuah duh zongah ahram tampi ngeih lawngah tuah ding phun in kan um.  Rian tetuai ṭuan kan huam lo, kan i tim lo.  Ramleng um hi a tlangpi cun, biaknaklei ah (an i ṭhen len ko bu ah) an i pe, Pathian an thei ngaingai. 

Ramchung bel nih bawmh kan hal tuk deuh hna rua ka ti.  Nai Australia ka kal lio zongah khan ramchung bawmhnak halmi paoh in nan kan bawmhmi hi ruah deuh a hau.  Nan cheuhra cheukhat zong hi nanmah nan mino le nan fale nih Pathian an theih nakhnga, miphun an dawt nakhnga, fimthiamnak ah biatak in an luh  khawh nakhnga... nan hman awk a si, ti lei in kei cu ka chim.  Cun, kan biaknak le kan miphun sinak hi kei cu aa sengtlai ko tiah ka ruah.  Cucaah, kan thleidan tuk i biakinn ah miphun kong chim lo ding ti phun hi cu ka pom lem lo. Zeicatiah, zapi (ahlei in ramleng um) kan i tonnak khawhnak bik cu biakinn hi a si cu mu.

Biadang deuh ah, atu hi cauk uk zeizatdah na ṭial cang cu?

Uk 11a si.

Cabia tah zeizat hrawng dah ka ṭial cang hnga, tiah na ruah?

Za lengkai hrawng a si lai dah.

Na cauk ṭialmi le na cabia lakah nai lunghmuih khunmi a um maw?

Keimah kaa lunghmuihmi si loin careltu nih an chimceih bik tiah ka ruahmi tu seh, capar pawl ah Uisih Tlang he aa pehtlaimi capar.  Cauk ah, Ram King, Tlang Chokhlei le I Tonnak hi an si.

Tlang Chokhlei lenhloi cauk kha book of the year or the best seller (zuarbik le rel tongbik) a si lai, tiah ka ruah. Uk zeizat set hme na chuah i voi zeizatdah na nam than, a man dih kho maw?

Uk 2000 in voi khat, uk 500 in voi hnih, voi thum kan nam (uk 3000).

Atu tah, cauk dangdang, lenhloi cauk dangdang na ṭial liomi a um el maw?

Ka ṭial liomi a um lo.  Kaa timh liomi tu cu “Aibuk in Houston ah” timi Lai khuate  cazuang thlahnak hmun in rocket thlahnak Houston (NASA space centre umnak) ah lai tlangval a panhnak kong a si.

Cabia pakhat ṭial khawhnak ah caan pek khawh maw abiapi deuh, lungchuah liote ṭial dah?

A pahnih in an herh veve rua ka ti.

Caṭialthiam sinak hi a cawn in cawn khawh phun a si tiah na ruat maw, asiloah pahrang bak a si ko, na hei ti dah?

Pahrang zong cu a si men lai nain, cawn khawh phun ah ka ruah ko. 

Laimi kan caṭial dan tete hi cafang, biafang, sullam, cungtang le hnuhmai kan tianning kongkau tete ah cuti deuh, khati deuh in i remh hna sehlaw tiah, na ruahmi a um maw?

Ka thiam hlei lo.  Nain, miphun dang ca kan ṭial vial i kan palh lai, aa dawh lo sual lai ti kan phan tuk lioah, kanmah kan holh le kan ca kan ṭial tu i daithlang ngai i kan ṭialmi, mekazin tepawl i capar an von ṭial tawn zongah anmah a ṭialtu hmanh nih an relta lomi tepawl tu hi a poi ngai ka ti.

Muko mekazin editor pakhat dirhmun in zeidah nai harh bik?

Thiamnak um loin huamnak le duhnak lawng in hi rian hi ka rak i otmi a si tikah, thiam lomi a tammi hi kaa harh ngai.  Cun, mekazin ka tuah caan ahhin a donghlei hrawng von phanh ahkhin cun kan ba ngai tawn.  Cutibaat bu le thluak linh buin capo, an ti, tlangcung cawnpiaknak tepawl von buaisaih zong khi a fawi lo ngai tawn.

Editor na rak i thawkka na dirhmun le atu na dirhmun ah Laica le holh kongah siseh, khuasaknak kongah siseh,       zeituak dah kai thlau, tiah na ruah?

Nupi pakhat le fanu pali ka ngeihmi dah ti lo, zeitipi in kai dannak ka hngal tuk lo.

CACC Laica ṭialning le zulhphung hi adikdir cun na zuul dih ve lo mang,    zeiruangah?

A tlangpi cun zulh khawh kai zuam ko. Nain, zulh khawh lomi le tlolhmi zong cu a um pah tawn tak.

CACC hi mizeimaw nih cun “Laica le holh, nunphung kilvennak caah dirhmi bu a si. An rian hmuitinh an nganh deuh rua” an timi cungah na ruah vening?

Si, CACC cu kanmah ta cio a si ko i, mah kong ceih le ruah ah hei chia ko usih.  CACC a rian a si awk a si tiah ka ruahmi cu, kan miphun le  kan biaknak pehtlaihnak tuahtu an si awk a si ka ti. Biaknak hi cu Khrihfabu cio nih fek ngai in kan dirpi ko caah dirpitu a ngei lomi kan nunphung le kan miphun humhaknak hi biatak deuh in aa hmaithlak ding a si ka ti.  Cun, GS hi cu biaknak rianṭuantu an si awk a si ko nain, Literature Department, Audio & Visual tlaitu, Development Department tlaitu      tibantuk khi cu a thiammi le a huammi an ṭuanter hna awk a si ka ti.  Pastor pakhat nih a ṭuan ballomi Laica le Laiholh kong a hon tonghtham (ABC in a hon i thok kan ti ko lai cu) i a hon huam le thiam lei sang ah a ṭuan caan a dih i a dang pastor pakhat nih thlen ṭhan (ABC in thok ṭhan) tibantuk a simi nihhin kan caholh a ṭhancho ding tluk in a ṭhanter kho rua lo ka ti.  Cun, CACC chungtel hi ramchung he ramleng he kan si cang tikah thawngthanh lei ah kan der ngaingai tiin ka hmuh.  Cucaah, Thawngthantu (Information Department) hi dirh  bak a hau, cu department nih cun website zong a ser lai, thawngthanhnak cazual zong a chuah lai, internet in biatakte in vawleicung ka kip um CACC chungtel    vialte zingzan in thawng an kan thanh khawh ding hi a biapi ngaingai. 

Development Department tu hi a herh ah ka ruat lo, atu khi zei an ṭuan zong zapi nih kan hngal lo khi mu. 

Keimah nih cun Laimi caṭialthiam bik pawl ah kan chiah. Nangmah nih tah, aho hna dah na uar khun hna?

Pu Richard Zatu, Pu Ceu Hlun, Pu Thlasui Tluangneh, mino ah Salai Ṭial Awi Thang khi ka uar tawnmi hna an si.

Aluancia kum 5 nakin Laimi ca kan rel deuh, tiin na hmu maw?

Kan rel lo deuh rua ka ti.  A hlei in mino hi ca kan rel lo ngai.  Kan internet tongh, kan facebook, kan viber tepawl nihhin carel caan a kan chuh ngai rua ka ti.  Zapi ko cu internet zong hi fimthiamnak i laaknak si loin caan dihnak deuh kan hman rua ka ti, Lai khuate lei tu khi khuapi chung um nakin ca an rel deuh in ka thei.

Ca lakah zeibantuk phun dah na rel bik?

Lenhloi phun hi a si men lai dah.

Laimi careltu hna sinah biacah na duhmi?

Biaknak hi ri loin kan nunlam ceuhtu meifar tu ah hman khawh i zuam usih.  Facebook le viber tepawl ah kan caan a dih tuk, ca tu hi rel deuh usih.  Kan zumput chungah carel ding chiah peng ding.  Ca a relmi miphun kan si lawngah vawlei fimnak innpi chungah kan lut kho lai. Miram le miphun dang lak i khua a sami nih cun kan biakinn hi Pathian biaknak lawng si loin kan miphun humzualnak ca tiangin kan hman khawh a hau. Biaknak nih chuahmi mekazin le cauk tepawl hna hi cu biakinn (pumh chuah pah) ah zuarnak nawl kan pek hna awk a si.

Lungsau in bia na ka ruah caah kai lawm.

Keizong kai lawm ve. ###