Dr. Dorene Van Bik he biaruahnak

 Lai ngaknu note, saramlei siibawi a simi,

Dr. Dorene Van Bik 

he biaruahnak

Min                    : Dorene Van Bik
Nu le pa             : Pi Ca Hlawn le Pu Eric Van Bik (Tleicia)

Chuah ni            : 1990 April 25

Khua                 : Hakha/Tlangpi

Umnak           : Kyungpook National University, Daegu, South Korea (cikhat)

Cawnmi             : Master of Veterinary Medicine

Muici uar phun   : Anak le araang

Duhmi rawl        : Lai rawl paoh (Cawsa chumh tel lo)

Zuammi         : Hlangaih, Hlasak, Hla phan, Caṭial, Carel, Biazai phan

Tinhmi            : Pathian ca le ram le miphun caah rian a ṭuan khotu ding

E-mail             : sweetys.white@gmail.com

Facebook         : Dorene Van Bik

A hmaisa bik ah na konglam le chungkhar konglam tawi hun kan ruah law…

Ka nu le ka pa hi cozah rianṭuan an si. Ka pa cu palik bawi a rak si. Ka nu cu saramlei zung (Livestock Breeding and Veterinary Department) Hakha ah zunguk a si. Unaurual 3 kan si. Upabik ah Pa a si. Harvey Van Bik a si i Hakha CCC ah Lecturer a ṭuan. Kei hi a changtu ka si i atulio hi S.Korea ah Master ka kai lio a si. Ka nau hniang bik hi nu a si i Lesley Van Bik a si, University of Veterinary Science, Yezin, Naypyitaw ah 3^rd year a kai lai.

Atu hi saramlei siibawi (Veterinarian) a si tiah kan theih, kan in lawmhpi.
Si, kei hi Vet Surgeon ka si. Nan ka lawmhpi caah ka lawm ve.

Khoika sianginn ahdah na dih, zeitik kum ah?

University of Veterinary Science, Yezin, Nay Pyi Taw ah 2007 December in University kai kaa thawk i 2011 December ah Bachelor of Veterinary Science (B.V.Sc) ka dih. 2012 May ah Master kumkhat tiang ka kai ta manh i 2013 September in Korea ah sianginn kai kaa thawk.

Atu Korea i na cawnmi hi tah zeidah a si?

Korea cu kih ngai dawh a si :D

Korea ahhin ka phak kumkhat (2013, Sept in 2014 Aug tiang) hi Korea holh ka cawng. Hankuk University of Foreign Studies ah Korean Language, Level 4 tiang ka dih. 2014 September in Kyungpook National University ah Master of Veterinary Medicine kai kaa thawk.  2016, August tiang ka kai lai.

Saramlei sii le siibawi kong ah zei bik dah nan cawnmi a si?

Saramlei sii kong ahcun a bik in minung he aa naih bik mi saram pawl uico, chizawh, ar, vok, caw, rang, in ti chung a um mi nga, ngai-kuang, le vui tibantuk pawl, saram pawl an pum chung i thil a sining (Anatomy, Histology, Physiology, Biochemistry), an zawtnak (Pathology, Microbiology, Parasitology), minung le saram karah aa chonhbarh khomi zawtnak le mipi ei ding rawl (arti, sa, cawhnuk, tbt.) check ning,  (Public Health), zawtnak hlathlaining (Epidemiology), saṭil zuatning le saṭil peek ding rawl pawl kong (Animal Science), sii kong (Pharmacology), saram a zaw mi damh ning (Clinical and Preventive Medicine), saram he aa pehlai mi Law (Animal welfare and Law) tiin Major subject pawl hi Undergraduate ah kan cawn. Atulio hi cu Saram pawl sin i a um mi zawtnak pawl (Parasitic infection) le saram le minung kar aa chonhbarh khomi zawtnak ka cawng i research ka tuah pah lio a si.

Saram le minung kan ilawhnak le kan ilawh lonak na timi a um maw?

Thi lum saram (warm blooded animal) hi cu kan pum thil sining le kan umtuning hi cu a huap piin kan ilo dih ko.  Pawpi pakhat lawng a ngei mi (Simple stomach) vok hei ti bantuk hi cu minung bantukin zeipaoh an ei khawh dih ve i minung sining he kan ilo ngai. Asinain caw, meheh tbt. pawl hi pawpi pali (Compound stomach) an ngei i hramh deuh a eimi an si. Sa le protein a tam deuh um mi pawl hi a ei kholo mi an si. Chizawh, uico, cakei, chiandeih tbt. pawl hi pawpi pakhat lawng an ngei nain sa deuh an ei i tisik-anhnah a ei kholo mi an si tikah mah pawl he tahchunh ahcun minung le saram cu kan ilo lo.

Saram le minung hi zeitluk indah kan ipehtlaih tiah na ruah?

Saram le minung le thingkung ramkung pawl hi cu cycle pakhat ah kan um dih caah kan i pehtlai dih ko tiin ka hmuh. Tuchan ahcun saram le minung hi kan i pehtlai deuh chinchin in ka hmuh. Minung hi kan eidin ding kan rawl pawl ahhin sa lo le arti lo le cawhnuk loin kan um kho ti hna lo. Mah pawl cu saram sin in kan ngahmi rawl pawl an si i cu rawl lawng cu si loin zawtnak a phunphun zong hi saram sin in kan hmuh khawh. Tahchunhnak ah atu Avian influenza hei ti chungchia ngeih (Parasitic infestation) heiti pawl zong hi saram sinin kan i chonhmi zawtnak pawl cu an si.

Cun, a bik in Laimi kan caah cun saṭil zuat hi kan uar tuk i a hmete chizawh te, ar in uicio in caw, vok, rang, sia tiin a zua mi kan si tikah saram he kan i naih tuk. Cucaah Laimi kan caah cun saram sin in a chiatnak he a ṭhatnak he ngah kan fawi tuk.

Saram hna nih zeitluk indah minung hi ṭhathnemnak an kan peek?

Saram hna nih hin minung caah ṭhathnemnak tampi an kan peek tiin ka hmuh. Pathian nih hi sermi thil vialte hi anmah le sining cio in ṭhatnak pe ding le aa bawm in a kan ser dih mi a si caah ṭhathnemnak an ngei dih. Kan pawngkam sining hmuh fian bik ah tahchunhnak vun la ta ko ning law, kan inn i arpi pakhat le arkhong pakhat kan zuatmi hmanh a miak tam tuk a kan peek khawh. Kannih nih cun rawl tiah tampi in a hlei in kan pe lo i kan phaisa a hlei a dih lo nain kan caah a miak in arti le a dang arfa an kan peek khawh.

 

Saram siibawi ciammam

Cun vok kan zuat i kan ei khawh lomi kan rawl ṭhing le kan inn pawng rawl ṭhing khomh/laak in kan zuat ahcun thah a cut ahcun phaisa a khongtu an rak si ṭhiam ko. Cun chizawh kan zuatmi hmanh nih kan inn (Lai lei khuasa ca) zuu an kan ṭhiopiak. Caw ek le vok ek le ar ek hmanh nih kan ciinmi dum pawl caah non an canter i kan ciinthlak mi an ṭhatter. Tu ahcun kan ei ding rawl tiang in saram sin in kan laak dih tikah saram nih hin minung hi ṭhathnemhnak tam tuk an kan peek.
Cun, kamkhatlei cun, ramlak i a ummi saram pawl zong hi ṭhathnemhnak tampi an ngei. Chiandeih le Cakei nih anmah le an rian an ṭuan ve. Sakhi le nengpi le saveh ti pawl zong nih an ṭuan ve i zuuva pawl zong nih an sining in rian an ṭuan ve i nikhua an ṭhatter. Vawlei an dawhter i vawlei caah ṭhathnemnak an peek. Cu ahcun saram phunkhat khat hrawng acii hei tlau sehlaw, kan vawlei hi ningcanglo in a kal lai i paam a tlung ko lai. Anmah tein a um komi saram pawl cu minung pawl nih ramlak ah kan va kawl hna, kan va thah hna, an sa kan ei hna, anmah tein a tlongleng komi cu rap kan chiah i kan foih chap hna, ramlak ah a um ko mi inn ah kan tlunpi hna. Cuti kan tuahmi nih cun saram le minung karah zawtnak (Zoonosis) an chuahpi i vawlei an damter ti lo. Saram sinah a um lioah cu zawtnak cu a thader rih nain minung sin a phak tik ahcun aa thleng, aa tharchuah in an tha a ṭhawng i a zual deuhmi zawtnak ah aa cang i minung tamtuk kan paam. Zeitindah tahchunhnak ah kan hmuh khawh ti a si ahcun Ebola, SARS ti pawl khi ramlak a ummi ramsa kan ei le kan tonghnak in aa thawkmi zawtnak pawl cu an si. Cucaah saram hi daw ve hna usih. Kilven dan thiam ve hna usih.

Atu na cawnmi siibawi hi Laimi minung zeizat hrawng dah an um cang, a cawng liomi tah an um el maw?

Saramlei siibawi a si cang mi hi Chinmi dihlak, Kawlram ah 20 in 30 hlei kan um lai lo dah. Kanmah Hakha, Thantlang a dihmi ahcun 10 hlei kan si lai lo(Ka theih tawk ah). A kai cuahmah liomi cu an um ve len. 

Khah, phundang deuh ah kan kal lai. Nu pakhat nih ngeih lo awk a ṭha lomi tiah na ruahmi zeidah a si?

Lungsau thinfual le zawnruahnak ngeih hi a si tiah ka ruah. Abik in nu cu pa nakin a lung a nem i mi zangfahnak lungthin a ngei deuhmi kan si. Pathian serka tein a lung a nem deuh mi kan si fawn. Mah kan lungput te nih hin Nu kan sinak hi a kan cawisan i a kan dawhter. Zawnruah zangfahnak le lungsaunak nih zeipaoh hi a tei i ṭhathnemnak a chuahpi tiin ka hmuh.

Nu Covo (women rights) kong na pomning le nu le pa kan ikhat ko (gender) tiah na ruat maw, a ruang?

Nu le pa cu kan i khat ko. Asinain Nu nih kan tuahding le Pa nih kan tuahding kan rian cu aa dang veve cu a um tiin ka hmuh. Pathian sermi kan rak si kaa tein kan pum chung a um mi hmanh aa khah dih lo caah kan tuah ding le kan si ding aa dannak tete zong a um i kan covo zong aa dang ve ko tiin ka ruah.

Nu le pa sinak i thlau ngai in mi nih namneet le chawnhbiak na tong bal maw?

Thilrit tuk mi ka cawi lio lawng ah nu na si, na cawi kho lai lo ti ka tong rih. Cun, Pa pawl an duh lo ngai in bia ka al sual hna caan ah Nu fafa nih bia-al na ṭhawng ti ka tong :D  

Nu na si ruangah tuah na duh ko nain na tuah ngam lomi a um maw?

Ka thinhun tuk bel ah nu ka si i ka lungsau a hau. Ka theihthiam hna a hau. Ka ngaihthiam hna a hau ti phun deuh lawng a um :D.

Atu chanthar ah nu pakhat dirhmun in na um hi naa lungsi maw?

Ka lungsi ngai ko. Ahlan chan bantukin, “Nu na si hi naa thei ma? Dai tein um. Inn leng chuak hlah” hei ti pawl hi a um lo i kan hmuhmi le kan ruahmi le kan tonmi a tam deuh i kaa lungsi ngai ko.

Nu pakhat caah aman khiah khawh lo tiang in a sunglawimi  zeidah a si, tiin na ruah?

Nunzia le thinlung i dawh i ṭhat hi a si lai tiin ka ruah. "A nunzia le a thinlung aa dawh i a ṭhami nu cu suingun chawva le lungvar mansung nakin a ngei deuh" timi phungthluk hmanh pei a um kha :D.

Nu pakhat caah fashion hi zeitluk indah a biapit?

Thianghlim tein le zoh chia loin um zong hi fashion pakhat a si ve ko i pum aa daw ngaimi Nu nih cun amah pum le a thinlung caah fashion cu a zoh hrim hau tiin ka hmuh.

Skirt tawite le angki hngawngbak naa hruk caan ah ka lungput aa thleng tiah na ruat maw?

Bawngbi sau le angki shirt kaa hruk caan nakin nungak a thiam deuh mi cu kaa lawhter deuh ngai :D

Chanthar Lai Mino kan fashion na hmuhning?

Um, a tam-u nih cun an dawi khawh ngai ko. :D

Atu hi na lawnglo sual maw cu :D Boyfriend na ngeih le ngeih lo kong theih kan duh tuk ko hih, fiang pup in :D

Heeeeee, ka lawng ti lo. Hammi ka ngei cang :)

Pasal dingah mirum, cathiam, mifim, politician, pastor le outstanding ah zeidah naa thim lai?

Pasal ca ding ahcun keimah a ka daw i a ka theithiam kho i kaphnih chungkhar zong ṭha tein a daw i a zohkhenh kho ding khi kaa thim ko lai.

Ṭhit-umhnak kongah  Lai phung in man le chaw hauh kongah na pomning, a ruang?
Lai phung in man le chaw hauh hi a phung cu si ve ko nain theithiamnak tein i hauh le i dawt hi kei cu ka duh.

Minṭhatnak laksawng le excellence award tbt. na hmuhmi a um maw…?

Minṭhatnak tiah cun University ka kai lioah hin final year hi kan sianginn dihlak kanmah kum ah 2^nd ah ka ngah i mah cu kanmah Chin Culture and Literature Committee, Yezin nih roca an ka peek. 2^nd year in final tiang hi Distinctions le Credit ka ngah dih i kan graduation lioah Distinctions le credit a ngah tiin ka certificate ah an ka telhpiak.

Careltu, a bikin mino le nu hna sinah biacah na duhmi a um ahcun….

Abik in Nu pawl kan caah cun “Nu ka si ruangah thilṭha tuah ding caah ka tuah kholo ti si loin Nu kan sinak tu hi thazaang la in thilṭha tampi tuah hna usih. Kan chungkhar, kan unau kan cingla rualchan in kan vawleipi a dawhter i a damtertu si i zuam hna usih.

Mino kan dihlak in “Nihin mino, nihin hruaitu” timi bia hi philhlo in Pathian bochan buin kan ram le miphun caah thazaang chuah deuh hna usih. Kan cawnmi kan cawnnak cio le kan ṭuanmi kan rian cio ah fimthiamnak laak thiam in kan ram a ṭhanchotertu si chin hna usih. Internet kan hman tik i social media cung i kan umtu kan ziaza zong zohdawh deuh in um i kan miphun min a ṭhattertu si i zuam hna usih tiin hrawmh kan duh ve hna. 
Ka ruahnak le ka sining a ka haltu U KB Thawng cungah siseh, ka ruahnak a ka relpiak i aa hrawm ve nih nan dihlak cungah ka lawm tuk. Pathian nih thlachuah in pe ko hna seh.