J.P. Biak Tin Sang

 J.P. Biak Tin Sang 

he biaruahnak

 Na konglam tawi hun kan chim hmaisa law...

Keimah hi, Thantlang peng Ruakhua khua ah 1951 kum August thla ni 4 ni ah ka chuak. Hakha khua ah ka ṭhanglian. 1967 kum ah High School final ka awng i ေတာင္သူလယ္သမားအစည္းအရုံး ah cazi ka rak ṭuan i LL.B degree ka hmuh hnu ah Judicial officer rian ka ṭuan.

Na rianṭuanmi pawl a tlangpi in hun kan chim law…

Acozah rianṭuannak in  Myone biaceih bawi (Township Judge) ka rak ṭuan. Cu lio Chin State Paletwa Township  i  ka rak um lioah Pathian nih vision a ka peeknak thawng in acozah rianṭuan  buin Pathian rianṭuannak   “Myanmar Agape Ministries” hi Pathian    vision peeknak in 1989 kum July thla ni 7 ni in  ka rak thok. Atu Myanmar Agape Orphanage timi ngakṭah sianginn hi 1996 kum April thla ni 7 ni in ka fanu Mary Yee Yee Sang le ka tupa Paul Zung Ceu Mang ka rak thokter mi hna asi. Atu, International    Calvary Theological Seminary (ICTS) Bible sianginn hi ka fapa hniang Dr. David Lal Awi sang  Bible sianginn kai a dih hnu 2007 kum in kan thokmi asi i atu keimah nih  President ka ṭuanpiak hna. LOVE NEVER FAILS MISSION timi hi 2012 kum in ka thokmi asi.  

Kanpetlet peng  khuate ah lam a cawhpiak hna tiah kan theih. Cucu, anmah nih maw an in hauh, nangmah lungtho in dah na cawhpiak hna.

Kanpetlet peng le Mindat peng ahhin motorcycle lam kan cawhpiak taktak hna. Hihi anmah hauh si loin Pathian nih ṭuanding in ka thinlung chungah rian a ṭuan caah asi. 2012 kum March thla ah Hakha khuathar Caarcaang tlang ah thlacamnak tlang kan tuah,  thlacamnak inn hna kan  sak i, vailam tung nganpi bunh kan thok lioah ni hleihnih chung rawlulh thlacamnak ka rak ngei.  Cu lioah cun Pathian nih na miphun hawi ṭhanchonak hnu a dawn deuh mi hna sinah ka rianṭuan na hau tiah    fiang tein theihternak a ka peek caah motorcycle lam cu kan cawhpiak hna. Kanpetlet peng ah a bik in khua 6 le Mindat peng ah a bik in khua 6 ah lamcawhnak caah le a dangdang in bomhnak kan ngeih  hna. 

Khoika khua in khoika khua tiang dah na cawh, motor a lut kho cang maw?

Kanpetlet peng cu Kanpetlet, Yelawngpaan, Samatha, Khidaw, Tungnge, Khapaan  khua hna an si i, Ngunglawng, Kanlawng, Annpung, Kyuhdaw in Letmun khua kal khawhnak cycle lam cawhnak zong asi khawh tawk ka bomh ṭhiamṭhiam hna. Mindat peng lei zong Mindat in Dohdwe, Meen, Lilawng,  Dungim, Vacuk,  Ngasaung khua tiang cycle lam ṭha tein a kal khawh nakhnga kan tangka thilri in kan bomh hna lawng si loin kanmah hrimhrim nih kan cawhpi hna. Atu hna hi cu kan cawh hnu kumkhat ah Acozah nih Chinram cu khuate kip ah lam cawhpiak cang hna kaw acheu khua hna cu mawṭaw hrimhrim a phan kho cang ko rua.

Cu lam nan cawhnak kong  he pehtlai in nanmah lei siseh, nan cawhpiakmi hna khua kong he pehtlai in siseh theih tlak na timi chimh awk kan ṭha maw?

Hi lam kan cawh lio le mission i kan kal lioah hin Yangon in minung 85 kan kal i kan minung le hriamnam riahcaw vaihlam le kan thilri phorhnak he  mawṭawka pa 6 bak in kan kal hna. Yangon ngakṭah sianginn 8 le Bible sianginn 2 in nungak tlangval he tiah kan si hna. Miphun in cun kanmah Chin miphun cu kan tling i cu lawng si loin Kachin, Karen,     Kaya, Lahu,  Mon,  Naga, Palawng, Rakhine, Shan le Tuluk ngakchia mino kan zohmi hna zong an itel kho ve. Kan phakka ahcun an mit au le umtuning an hel ngai nain thlahnih chung deng kan um tikah a hnu cun kan mitau cio nih dawtnak a chuahpi i an kan zohning le kan zoh ning hna hi i tlaihchannak lungthin a um hrimhrim ko. Micheu hna cu darling ka ngei tiah aa capo mi tiang pei an um cu tiah. Ṭhen lai hi an sianglo i kan siang ve bak lo. Hika khua hna pawl hi bomh an herh tuk hringhran ko. A bik in fimnaaklei siseh lothlawhnaklei le rianṭuan ningcang hrimhrim le hriamnam tehna zong hi pakhat le pakhat i cawnpiak le ṭhanchoter hi an herh hringhran ko tiah ka ruah.  Kan kalnak khua paohpaoh ah tiva te an ṭha tuk, Minihydro Electric tuahnak an ṭha tuk hringhran hna.

Lam cawhpiak lawng si loin ti hna a laakpiak hna ti kan theih cu kong cu tah na kan chim kho hnga maw?

Chim kho tuk e. Lam cawh kan kal lioah cun kan cawhnak ding hmun phaak lai cu kan i ngaih tuk i Kanpetlet in zingka arkhuang in kan kal lai i Yeelawngpaan khua ah breakfast kan ei lai tiin rawlchuang group kha a zaan in kan rak kalter chung hna. Zingka arkhuang tein an khua ti cu an rak hngak ko nain an ti kha kulukut si ronh a tlami tluk ceo in a tlak  tikah a thaizing suimilam 6:30 AM i an khua kan va phak  tiang ah  buh um hmanh an rak khing kho rih lo. Kan phak hnu in heh tiah ti cu khua hlatpi ah an va than chom i breakfast cu chun suimilam 12:30 PM ceo ah kan ei khawh. (Breakfast ei caan ah cun a tlai cem asi lai ti ). Cu nihcun a vun laak vemi cu hi hna khua hi ti laakpiak an herh hringhran hi ta tiah ka lung chungah a um. Ti laaknak zong cu  kanmah nih kan kawl i an khua in mengthum a hlatnak tivahor si ṭung loin fingtlang sawhsawh  lopil pakhat chung bakin ti a putmi kan va hmuh i cukaa cun an khua tiang ti pipe lehmah 2 le pakhat le acheu bak in kan laakpiak hna. A ti a phak zaan cu zaangfah tein ti kan phihpiak cang ko uh tiah an au. Zei ko dah asi hnga kan ti tikah kan khua ti nih a fenh ai lai an ti phah. An khua ti a phak zaan cu an i nuamh tuk ah an it lo ti awk asi. Kan lungdi a riam tuk i kan ilawm tuk hringhran ve. Atu cu ding-ei cawk lo le than cawk lo in an Yeelawngpaan khua cu ti an hmu cang. (Hi hna khua hi Pathian zong an thei ngaingai cang i atuchan holh cun an hrinthar ngaingai cang hna. Pathian thangṭhat si ko seh).

Khah, kan ilawm tuk, ka palh sual hnga maw cu, ti lawng si loin mei hna zong pei a tuahpiak hna cu ti hna kan theih i ahmaan maw?

A hmaan bak ko. Mei zong cu Samatha khua ah kan tuahpiak hna i pei pakhatpa hna nih cun kan khua mei a um cu a poi taktak innkhaan dannak le kan ngei ve lo, kan vampang hna le an him bawm ngaingai hna lo, zaanthawh canghnak le zaan rianṭuannak ding caah cun lungrethei kan  si ko tiah  capo in a chim phah i kan nih khawh lo tuk cu. Samatha khua in mengkhat a hlatnak ah tiva ṭha ngai a um i cu

kaa laak ding in USDP party nih an rak bomh hnanak kumthum asi cang nain an thilri a tlinlo lengah a tuah an thiam lo i an thilri zong cu a ṭhami asilo caah an la kho lo. Cucaah thilri ti pipe le a herhmi vialte kha kanmah nih kan cawk i Mini-hydro Electric tuah a thiam taktak mi Chuncung khua mi Pu Peng Zeel kan i sawm i, kanmah nih cun kan  tuahpiak hna cu. Chunzaan bakin an vaan i a mei hrim a ṭha tuk. Nay Pyi Taw ciote asi ko tiah pei anti cu, tiah.

Cinduai khua ah lungpi chungin ti a chuak tiah capar na ṭialmi kan hmuh i kha kong kha na kan chim kho hnga maw?

Chim kho tuk e, mah khakha ahmaan bakmi asi. 2014 kum March thla chungah Cinduai  khua ah sianginn bawda kan sakpiak hna.  Cu lioah tidin awk le hman awk kan ngei bak lo i kan pawng i a ummi tiluhor a caarmi lungpi hram ah ti hmuh khawhnak thla kan cam. Thla kan cam khawh in lungpi hram cu kan huah i ti a faammi kan hmuh. Zumh ngamhnak in pipe fa te kan donh i a zaanlei ahcun pipe cun ti cu a chuak ko e.   Cuticun kan riahnak in pee 300 lawng a hlatnak ah ti ṭha taktak a chuak i ti pipe in kan laak khawh. Atu hna ahcun lungpi cung in ti dilnak kan tuahmi kha thatse nih a chilh i a tidil phun cu lang ti lo hrimhrim in lungpi tang i ti pipe kan hei sawh mi khan ti a chuak.  A ti zong a tam khun chin lengmang i a thian zong a thiang.  A  thawt zong a thaw chin lengmang an ti cu. Asining a kong cu Ṭhinṭhang Mekazin he Muko Mekazin he capar ka ṭial hna i a um ko khah. A huam paoh nih asining taktak rel khawh asi.

Sianginn bawda na vun ti cun ka lungah a hung chuak mi cu Samatha khua ah private sianginn hna a tuahpiak hna ti kan theih ahmaan maw?

Ahmaan ko.  Samatha khua cu  Kanpetlet peng khua ahcun khua ngan ngai asi.  Inn 74 an si nain pei cu hlan ahcun taangli tiang lawng acozah nih an tuahpiak hna cu.

     Siangakchia 100 renglo an si nain  sayate zong  pahnih 2 lawng an chiah hna cu. Cucaah keimah nih tang 7 tiang ka tuahter hna i nikum kha  saya 5 ka laakpiak hna. Cacawnnak  inn pa 2, Sayate inn 3 le bawda sawng pakhat a dihlak inn 6 ka sakpiak hna cu.  Mulun ka sokpiak hna i, a tu kum cu Acozah nih mulun an peek cang hna nain sayate an karh hlei hna lo caah July thla ah khan Hakha ah ka va tlung i nawlngeitu ka va chimhpiak ṭhan hna.  Atu hi cu saya 6 an chiahpiak ve cang hna cu. Chimchap awk a um len nain ka peh ngam ti set lo.

Hakha ah khan 'thlacamnak tlang"  a tuah tiah kan theih. Cucu, khoika zawnah dah asi? Zei bantuk ruahchannak he dah na sak/tuah.

Hakha Khuathar Carcangtlang ah thlacamnak cu kan tuah. Hakha in Falam kalnak lam, atu GTC chak tlang bak khi asi. Hakha Khuathar Khrihfabu kip fonh kum 60 cung tar thlacam phu nih bomhnak an ka hal caah ka tuahmi asi. Anmah nih an thimnak hmun cu a ṭha deuh lo ka ti i keimah nih Pu Thla Ṭhio lakphak dum ka cawk i cuka hmun ahcun ka tuah. Thlacamnak tlang cu amin ah “Hlawhtling Thlacamnak Tlang” tiah ka pa Rev. Hallelujah Pa Ṭheu nih 2011 kum April thla 7 ni ah min a peek. Atu ah mi nung 100 tlum zapi thlacamnak inn pakhat, minung 10 pumpak thlacamnak inn khaan 10 le minung 70 tluk a tlummi zapi thlacamnak inn pakhat kan sak cangmi asi.

Minung 15 tluk a tlum dingmi ihnak inn pakhat kan sak cuahmah lio. Minung 20 pumpak thlacamnak khaan zong ka sak cuahmah lio fawn. Hi thlacamnak tlang kan tuahnak cu Khrihfa thlacam nun a ngeimi mizeipaoh nih hnangamte le tluang tein thla an cam khawhnak hnga caah asi ko. Chin miphun lawng si loin thlacam nun a ngeimi mizeipaoh le mi vialte caah asi ko. A bik in zaanriak in, rawl-ulh buin thla an cam khawh nakhnga ca zongah asi fawn.

Thlacamnak tlang ah Vailam tung nganpi phun ti kan theih. Zei ruahnak indah cucu na sakmi asi. Cu saknak ahcun tah saknak nawl na la maw?

Cuka tlang a bonak bik Calvary tlang tiah min kan peeknak tlang bolai bakah vailam tung pehnih square ngan in a san pe 54 in kan sak. Vawlei chungah pe 12 kan phum caah vawlei cungah pe 42 a sang. Thir le congrete in kan tuahmi asi i kywepia kan benh dih. 2012 kum ah khan Calvary tlang a tang deuh ah pekhat square ngan in a san pe 20 kan rak tuah cang.

Acozah le a duh lomi nih an hrawh lai ti phan ah ka pa Rev. Haleluijah Pa Ṭheu lungphun ka tuah i a hnulei ah vailam tung cu ka sermi asi. Chinram cu Khrihfa ram asi bantukin Chinram khualipi asimi Hakha khua le a chung i a ummi minung vialte kha vailam an zohnak in taksa, thinlung, thlarau damnak le thluachuah hmu hna sehlaw zungzal nunnak hmu cio hna seh tiah ka ruahmi asi. Aho ruahnak hmanh ka la lo i, aho nawl peeknak zong um lo tein keimah tuah in ka tuahmi asi ko.

US na tlawnmi kha nangmah pumpak kongah maw asi, asiloah ahote nih dah an in sawm? Khoika ko ahdah na va kal?

US ka tlawnmi kha Pennsylvania State i a um mi Calvary Baptist Church senior Pastor Rev. Dan Nold sawmnak in ka kalmi asi. Anmah Church sin i va tlawn le tehte khannak lawng ngeih si loin American ram Pastor pawl conference an ngeihmi ah itel kho veding in le American president zung kainak inn tiang va hmu ve ding in ka fapa Dr. David Lal Awi Sang he a kan sawmmi asi.
 

A bik in a fanu vaa ngeih zawh pah ah a kan sawmmi asi fawn. Cuko cu anmah Mirang hrimhrim an khuaruah a har ngai cu. A chungkhar taktak ah pei an chiah hna hi an ti. Mirang cu lehthahnak ahhin mi zapi sawm asi theng rua lo, mah chungkhar taktak lawng hi sawm asi an ti.
 

Ahmaan ko lai ka tinak cu a rianṭuanṭi hawi Pastor le Khrihfa upa hmanh tling tein an sawm tak hna lo hih. Kan kalnak cu a tam ko State pa ngaruk ah kan kal. American ram minthang timi tete cu kan zoh pah ngawt ve ko (A tling cu a tling naisai lo e).

Nan Bible sianginn le ngakṭah sianginn kong theihtlak tete a tlangpi (saya/ma, siangakchia zeizat tbt.) 

Kan Bible sianginn hi buaktlak in minung 35 in 50 kar hi an si lengmang. Pathian kan thangṭhatnak bik cu kan Bible sianginn in a chuakmi hi zakhat ah sawmkua hi cu Pathian rian ah an lut asilole Bible sianginn kai an peh tibantuk an si i ramdang i hei kal sawhsawh le rianṭuan lo i hei um sawhsawh hi an um lo ti awk asi. Cucu kan ilomhnak bik asi. Rianṭuantu le Sayate hi 15 cung lengmang an si hna.

Ngakṭah siangakchia hi minung 130 tluk hrawng lengmang hi kan si hna. Kan ngakṭah sianginn ah hin Kawlram miphun an tling ko ti awk in miphun kan tam ngaingai hna. Kawlram miphun pi deuhdeuh hin cun an tling i, miphun ṭengnge zong in phun 20 renglo an si. Rianṭuantu hi minung 20 renglo kan um hna. Kan ngakṭah sianginn min cu Myanmar Agape Orphanage asi i Acozah nih theihpinak (recognized) a tuahmi sianginn asi.

Upadi lei rian na rak ṭuannak le na position kong a tlangpi, tawifiang in.

Kei hi Law cu a awngmi ka si nain Upadi lei rianṭuan cu ka silo. Ahmaisa ah Judicial officer grade-4 ka ṭuan hmaisa i kumthum ka tlin bakah grade- 3 ah ka kai colh. Rian ka luh lioah  minung 5,000 tluk camipuai kan rak phi  i, cu lak ahcun 7nak in written ka rak awng. Ka thiam ruangah si loin Pathian nih thlua a rak ka chuah ve hrimmi asi tiin nihin ni tiang ka ti ṭheo. Promotion kan phit lioah minung 200 renglo nih kan rak phit i cu lakah cun 3nak in written ka rak awng hoi. 

Oral le service marks he an fonh chih dih tikah mi nung 50 renglo promotion an kan peek i cu lak ahcun 14nak in promotion ka rak hmu hoi i officer line ka luhnak kumthum ah gazette officer ka rak hmu colh. Cu lioah Chinmi chungin Judicial department lei ahcun promotion a rang bik asi tiah an rak ka ti bal. Cu zong cu Pathian peekmi asi ko.

Kawlram cozah na hmuhning a tlangpi.

Kawlram cozah ka hmuhning hi a chim awk a tam hringhran. Chim zong a ka hiar ngai. 1990 kum thimnak tuah lai ahkhan Sihni Pu Lian Uk he Yangon Baar street Pu Tin Hrang te inn ah zaanhnih khengte bia kan rak i ruah bal. Atutan hi cu Taingyintha Silung Ngingutyee Party pawl hi me pe ko hna usih, adang hmuh ahcun aanaa an up hna lai lo i zeihmanh san a tlai lai lo ka rak ti.

Kha lioah rak thim hna usihlaw atu kum 24 a rau cang i atu ahcun tluang tein democracy kan si cang ko hnga tiah ka ruah. Atu cu ahlan lio i, Party pakhat chan nakin pei kan zual deuh ṭhan hi ka ti. Sayate le cazi laaknak hmanh i Vuanci pawl vun i thlak le khuate sianginn peek le peek lo tiang in centre government tiang theihter a hauh hi cu kan ṭumchuk ah ka ruah.

Hluttaw i biaceih ding asu an tunmi le an ceihmi cheukhat zong hi ceih tlaklo bia a tam tuk ko ka ti. A tawinak cun tlangcungmi nih kan duhmi hi a chuak kho bal hrimhrim rih lai lo an kan uk khawhnak ah a phunkip in an kan tawlmer lai i caan saupi mah ti hin an kan kalpi hrimhrim rih ko lai tiah ka ruah ko. A lam pakhat te a um komi hi fak piin le ṭha tein ruah kan hau ko cang tiah ka ruah.

Chin miphun  le careltu sinah biacah na duhmi.

Chin miphun hna le careltu vialte hna sinah      biacah ka duhmi hi a tam hringhran. Mah hi    interview tuahnak hin cun tlam zong a tling kho lai lo. Chin miphun hi  midang miphun le peng le ram  ang hna bantukin kan ṭhancho khawh ve nakhnga atanglei bantukin izuam cio hna usih tiah bia kan cah hna—

(a) Kan miphun le kan ram zawnruah in     lungrual khawhnak izuam hna usih.

(b) A ṭhalomi nahchuahnak lungthin hi thlau cang hna usih.

(c) Mah le mah  ihuatnak le ineknak, inautatnak  ngei ti hna hlah usih. Pakhat le pakhat i zawnruahnak ngei hnga usih.

(d) Miphun hawidang nih  cite liah in an kan hneksaknak hi thei cang hna usih.

(e) Kan covo bak a fiang komi kan i cuhnak ah midang pe ti hna hlah usih.

(f) A kan hruaitu hi upat hna usihlaw bawm hna usih.

(g) Zulh awk a tlak ti lomi pipu hna phung hi hlaw cang hna usih.

(h) Zulh awk a tlakmi phungthar hna ser usih law ṭhanchonak zuam hna usih.

(i) Rithainak le a ṭhalomi thil tuah baang cang hna usihlaw zungzal a nungmi Pathian hi fek tein i bochan cang hna usih.

(j) Kan phaknak hmun le kan umnak cio in Chinram le miphun philhlo in zawnruahnak ngei cio cang hna usih.

             

          Chin miphun le ram ṭhancho khawhnak caah ka ruahmi tete hi a tam ngai ko. Acaan dangdang ka ngeih khawh tikah ka peh ṭhan te lai.

Lungsau in bia na ka leh caah kaa lawm.

Keizong kaa lawm tuk ve khah!