Lai Mino le Online Zawtnak Hrik (social network)

 -----------
“Mah le zawtnak hrik itheih hi launak le thinphannak a si lai nain theihmi zawtnak cu theih lomi zawtnak hrik nakin thopbul a fawi deuh”
-------------------------------------------------------------------

Lai Mino Le Online Zawtnak Hrik

(Social Network)

Salai Joseph KB Thawng

Biadomhnak

Information Technology (IT) chan a si bang, Laimi, a bikin mino hna zong kan theih khawhnak thluak  kha  cak ngai in kar a hlang cuahmah. Keimah dirhmun (stand) hi midang caah ningcanglo le hlawptlailo a rak si kho---duh a nunglo kan ti lai. Phundang cun mi pakhat kha na palh, cutin khatin a si awk a si, tiah fawite in fimchimh le nunchimh khawhmi chan a si ti lo. Phundang deuh in kan chim ahcun mah le ruahning cio in vawlei mawngh chan a si rua hih. Cu chan ah Laimi zong chantiluan nih a hun kan fenh cuahmah ve. Ai lio tawk kan um bantukin a pil tawk zong an tlawm lo. A buanbara ah aa zi tawk zong kan tlawm ṭhiamṭhiam lo. Asiah, chantiluan nih pei a peek fam cu, tiin maw kan bia kan thluuk rih kun hnga?

Zawtnak Timi Cu

A ngandam mi caah zawtnak hrik kha fahnak a si lo. A dam lomi ca tu ahcun fahnak, sifaknak, le temtuarnak a rak si ve---kan fiang ko. Mah le zawtnak hrik itheih hi launak le thinphannak a si lai nain theih lomi zawtnak nakin theihmi zawtnak hrik cu thlopbul a fawi deuh. Cun, zawtnak paohpaoh hi mi a that khotu zawtnak an si dih lo---Medical Doctor nih tambik an theih lai. Phundang cun kan zawtnak hrik aa dang cio lai. Luutak zawtnak, tlangrai, thinlung, cuap, thluak, thari, zen le kal, tbt. in zawtnak a phunphun a um. Cu lawng a si lo, zatlangnun le nunphung kongah zawtnak a rak um ve hoi. Hawi sin ipawlkomh duh lo zawtnak, hawi dan idan lo zawtnak, mah karkalak huih zawtnak, mi biafi le biaci in khawh lo zawtnak, mi thangchiat peng duhnak zawtnak, mihlen chukcho duhnak zawtnak, lih le hrokhrol zawtnak, keimah ve keimah  cem, timi lungput ngeih zawtnak, zawtnak …zawtnak, hrik…hrik, a tam tuk---ahohmanh nih kan hrial kho lo. Cu chungah ka hun pilh khawh mual online zawtnak hrik cheukhat ka hun tian hna. 

(1)   Adiklo mi cathlah

Freedom of Press asiloah Media (the fourth estate) timi hi zabu 21 ko ahhin a hung cak. Kawlram hmanh ah rianrang ngai in za a hung long. A bikin Printing Media timi cauk, mekazin, journal le news paper tbt. kha tampi chuah a si. Ai pehtlai tuk lo nain hun chim lawlaw ning. Kawlram ahhin journal le tadinca hi 200 renglo a um ti a si. Tlangcungmi asiloah ramṭhen (State based) hmanh ah journal tete hi: Chin (8), Rakhine (6), Karen (1), Kachin (2), Kaya (1), Mon (7) le Shan (7) tbt. in an hung um len. Thilṭha tampi an chuahpi bantukin ningcanglo thawngpang tete a um ṭheo. Adikmi, cherhchan tlak thawng (reliable news) a si a herh. Cheukhat ahcun thang ichiatnak, zo ilanghnak (constraint news ) zong a tam. Hei chim duhmi tu cu Printing Media a si lo, Broadcasting Media zong a si fawn lo. Online Media (ka hei ti phot ko) tu hi a si deuh.

Online ah ca dawhcahlo tampi kan thlah tawn---keimah tel in. Facebook asiah group chat tete ah ningcanglo ca a tam. Tc. Kan hnung ah Young Chin Christian Fellowship (YCCF) biaruahnak ah (facebook world zongah an thlah len---ka tlah ve rua), “Mithi nute nih a phone a tlaih peng” ti a si ai---kai zumh hruphrap ve le phone zong cu ka hei chawnh ve hme teh :D. Adiklo mi thawng a si tikah mi tampi a kan buaiter. Sual khat nih sual za kuai, an ti bang minung pakhat nih mi tampi zawtnak a kan peek, hrik le rai a kan ngeihter. Cun, online kan ti rualrual cu facebook deuh hi mitthlam ah a cuang va si kaw, tampi kan iralrin a hau. Ningcanglo thawng, ca, bia a tam tuk.

(2)   Mail/Address Diklo in Mihlen

Facebook hi ka Laikhal tuak in ka hun tuak ve chun le “Face + book” (hmai cauk/cahmai) ti khi a va si hnga i a taktak ah “Face + look” ti pei sidawh deuh a si hi ka hei ti phah :D. A chan nih a peek kan ti hoi hnga maw, Laimi a bikin mino hna zong Facebook world ah kan hun i paih len. Amah belte, lih le hrokhrawl in khuasa tawk kan tlawm hoi lo. Mipa pakhat cu facebook address pa 5 bak a ngei ti a si ai. Minu pakhat zong cu ṭhiam. Heh, mi an hlen hna, an tuai hna. Kan duh, kan uar, kan dawt an ti thulh hna. Minhleng le adiklo mi address a si nain mui hmuh in theih ve bal lo hrat cu kan vai i zumh riurio ko teh. Dehlun kan si dep ai.

Hi bantuk minung hi ataktak zongah mimahlo, mikuangkuahlo, mivaivuan, mifirkhu deuh kan rak si tawn. Phaisa hna tampi kan hmuh nakding a si tu ahcun phundang. “Mihleng bal lo sipuazi tama an um lo” an ti tawn bang miaknak ding a si tu ahcun phundang fawh iai (hei peh vima ahcun, “Since a politician never believes what he says, he is surprised when others believe him”---Charles Andr Marie Joseph De Gaulle). Mi ka hlen khawh hna, tiah kan ilungsi mi le kan ilunghmuih ngaimi khi ataktak ti ahcun kanmah le kanmah kan rak ihlen a si deuh tawn. Nangmah le nangmah zong na rak izum huaha lo kho ko. Kan i zumh huaha lo buin mi hlenthawinak ah kan khul a ran tuk ahcun kan itaap te lai. A awng lomi kua ah itenh bantuk kan si te lai. Ka chim duh bikmi cu Online mihrokhrol le mifirkhu kan tamtuk cang ti hi. 

(3)   Photo Dawhcahlo Taar

A chan nih a peek, kan ti rih hoi ko lai maw zeidik. Kawlram mi kan si i ṭanghup (yinphung) a uarmi, a duhmi kan si. Asinain, vawleipi kalning in kal a herh tikah bawngbichungnawh he lawng bakin dawh aa zuam ngam ve cangmi ram kan si---kan ṭhangcho kan ti lai maw. Hei chia usih, ramleng ah tampi kan chuak cang. US le Australia tbt. hna ahcun hni ifenh/venh peng awk cu a ṭha reng lai lo hme cu.

Asinain zeithil hmanh hi a lehpek (extremist) cu a ṭha lo---kan theih dih. Laimi zong bawngbichungnawh he lawng hman kan ithla ngam cang. Sexy and cute pic.  ti khi kan si le angki hngawngbak hna kan hun uar chinchin. Hnuk (breasts) canceo langh hna kha kan hun thiam cang. Skirt khapkhat hrawng hruk zong kan hun iziak ngaingai. Bf. he Gf. he kan i kiss lio, kan i kuhreh lio hmanthlak hmanh pei facebook nitlang ah kan hun pho huar ko cang hi. Elaw khe…kai relh rih ṭung lo, atu ning hin cun na changchadi le na tobial hmanh buan dawh in ka um lo hi liai---kei Laikhal ṭheo, vaangkau le khelpuak in maw ka thla in ka teng sual lai ucih :D

Mr. Leonard Shoke Van bia ṭheo hun la ko ning. “Kan idawhnak hi a zohtu/hmutu nu pa mit ah zeizawn hi dah a si, ti theih a hau. Taksa hiarnak (willing sex) dawhnak in maw kaa dawh, mihring in maw, nunzia in maw, biachim holhrelnak in maw, mi thinlung la khotu dawhnak in maw kaa dawh” ti kha tuakchih pah awk a si lai. Chim duhmi cu Facebook cahmai i kan hun phozaar tawnmi hmanthlak cheukhat pawl cu ningzak thil tete a tam (a hmutu ningzak ti hauh dawh in a um).

Skirt tawi tittet, angki hngawngbak, sexy and cute pic zong cu kan pom lo kan ti lo hi liai. Fak nawn in ka meet sual lai ucih---zaanriah thaw in ka ei kho sual lai lo :D. Amah belte, a hmun, a caan le pawngkam sining nih a kalpi ko lai, a lehpek le a luan tukmi kha ka hun char bia. Mi cheukhat nih an ithawh ve hoi le minhleng in mi hmanthlak kha rem huar, piang pirper in an i taar huar---kan mak ngai ko, ti u! Zeikhom siah ahohmanh sual iphawt thlu khawh a si ti rua fam lo, a chan nih a peek ti ṭheo cu si kaw theihthiam khawh kan izuam hna hna lai cu. Amah belte, a luan tukmi, a lehpek tukmi cu chantiluan nih a kalpi zongah Laimi kan dirhmun in zoh tikah cu chantiluan nih cun a rak fenh kho taktak rih lo ti hi kan philhlo a hau ve lai. 

(4)   Chat, Tag, Comment le Like

“Chatting” tuah tikah bobo calcal in mi leh (replay) a hmangmi torlecheng kan um. Kanmah nunhrin ngeih/chuahpi zong a si kho ve. Asinain, khatleikap minung zawn kan ruat ti lo. Mah siaremning in hei holh duahmah kan hmang.

“Tag” hi mizeimaw cu kan friends list chung member dihlak sinah oltarok (fawitehlek) in tag kan hmang. Keizong Kawlpa pakhat nih zoh dawhlo hmanthlak a rak ka tag ve huar ko ai---remove tag ka hei ti top. Ataktak ti ahcun kanmah he aa naihniam deuhmi, aa pawlkom deuhmi le kan siaherh deuhmi hna sin lawngah tag tuah ding a si---mi cahmai (timeline) ah hmunhnawm kan hlonh bantuk a si, iralrin deuh a hau. 

“Comment le Like” zong hi tuak pah a hau. Kei hi ka siarem ning le ka hmaika chuak paoh like phun in ka um---atu tiang. Keimah lawng hlah, an rak si cio ai. Atu ka ca zong hi a rel  zong rel lem lopi khin online cahmai ah a va lang ai pat tiin na kutdong le like ai tong kho :D. Hei like (duh) duahmah ko usih uau. Comment tu hi tlawmte iralrin deuh ding kan si lai, tiah ka ruah. Mi pakhat nih ca a ṭial. Ruahnak halnak maw, amah pumpak pomning maw, theihkauh duhnak cabia maw, tbt. in a ṭialmi kan comment tikah caṭialtupa ruahnak le pomning theihpiak buin comment tuah a herh. Ka pomning a si lo aipat tiin mah siarem ning lawng in kan comment ahcun bia dawhlo tete a chuak sual tawn, i alnak tete a tam ṭheo ( I al phung a si nain thinhunnak a chuahpi tu i alnak cu hrial a hau). 

(5)   Online ah Zeidah Kan Tuah?

Nikhat ahhin online hi voi 3 cu buaktlak in ka kai/ṭhu ve rua. Nang tah voi zeizat dah na ṭhut ve. Na ṭhut tikah zei can dah na ṭhut. Phaisa zeizat dah nikhat ah online in kan dih. Kan caan tah zeitluk indah a kan chuh. Asiah, online ahcun zeiko khi dah kan tuah. Chatting le hmanthlak taar menmen ah maw kan ṭhut. Mi hmanthlak va zoh, va like le va comment duh ceo ah maw kan ṭhut. Mi he bia va ruah, va al duh ceo hna a si sual maw. Online in zei rian dah kan ṭuan, tbt. pawl kha kan tuaktan pah a hau lai---keimah zong itel in.  

Biadonghnak

Facebook World hi mino kan caah cun i pehtlaihnak ṭhabik a si ko. A chan nih a kalpi tikah thiam bal lo thiam, tuah bal lo tuah, hmuh bal lo hmuh a si cang. Mi pakhat kha na hrut, na thiam lo, na palh, na sual tiah fawite in sualphawt khawh a si ti hoi lo. Phundang cun mizei hmanh hi kan sinak, kan thiamnak, le kan lungput aa khat ti lo kan ti hnga. Phundang deuh cun tilian nih a fenhmi thingluang hna khi acheu cu tikam ah a nen hna, acheu cu setpho ah, acheu cu tihrah ah le acheu cu tili kam a nen ko hna. Cucu chantiluan phung chungah an um kan ti hnga. Azeikhom siah, anak kha midang mit ah araang lem lai lo nain a rak nak dih ve hrimhrim lai lo. Phundang cun kan zawtnak hrik zong cu ai khat dih bal lai lo. Cu chungah online zawtnak thlop khotu siibawi dang an um lo. Sii a um lo. Asinain, kanmah pumpak cio tu hi a damter khotu kan si. Online zawtnak hrik hi kanmah tein kan damter khawhmi zawtnak a si ko. Mah le zawtnak itheih lo tu khi ṭihnung bik cu a si.