Laica Le Holh Dawt A Hau

Laica Le Holh Dawt A Hau

Salai Joseph KB Thawng

Naihrawng cu Laica le Laiholh tein  Cazual, Journal le Mekazin tete a chuakmi a tam ngai. Cun, Laica tein online biaruahnak tete zong an karh ngai. Amah belte, Laica chuak vialte ah tawlreltu le ṭuanvo ngeitu  hna (Publication Committee) nih papeek ngai le harsa ngai in an tawlrelmi kha  a cawtu, a reltu (readers) leikap nih zeisawpa ah kan relpiak hna lo---kan upat hna lo.

             

“Lairam dawt” timi ahhin ramriantu (politicians), Pastor le Evangelists hna nih an aupi i an kan hruaining lawng hi a rak za lo. Caholh le nunphung kilvennak in miphun dirkamh zong hi Lairam le Lai miphun dawt pakhat a si ve.  Cucu, cheukhat minung nih kan i fiang tawn lo i, "An hei chuah ve baak, a man nih a faak, rel tlak le relphu zong a um lo. An cafangfonh le an ca muisam (layout design) nihle aa dawh lo meisei hoi. Phaisa paam men a si, caw hlah u, rel hlah u" ti kan hmang.

Cun, cheukhat baak  nih cun "Nunphung le caholh thiam lo ruangah  miphun tiang a tlau kho" timi biafang hi an pom naisai hoi lo. Khuazei hmun kan phak zongah, Mirang le Kawlholh lawng kan thiam i kan holh zongah kan Lai sinak kokek (identity) cu a tlau kho hlei lai lo---kan i ngeih peng ko" an ti ve. Hihi, ahmaan ngaimi alo nain a palh dipdep. Hmailei kum 50 (3^rd & 4^th generations) khi an zohchih pah rua lo.

Nihin cu Laimi khuaza kan phan cang. Pathian thawng in a si kan ti lai. Pawngkam le mi sining, nunning (life style) nih a kan hiip, a kan mawngh (influence) cuahmah. Cu tikah mah nunphung le sining, holh le ca hna hi thlau an fawite---i ralrin ngai bu ah. Cuti tikah ramleng a phan cangmi hna ca lawngah a si lo. A hmun  um ko bu ah tlau khawh a si ve. Phundang cun, Lairam i khuasak ngengaw, um kherkhuar bu ah tlau khawh a si kan ti lai. Cucu, mah nunphung le caholh kan uar lo i, kan thiam lo i, biapi (priority) ah kan chiah lo caan a phak ahcun ti bia. 

Kan fian khawh deuh nakhnga tahchunhnak pakhat laak ṭhan ka duh. Israel miphun hi ralbawi le ram tampi (Emperors/ Empires) kuttang ah sal an rak taang. An ram an hlumh khawh ti lo caah le a kenkip le kaangza ah an i thekdarh  tikah an holh le an ca (Hebrew holh le ca) an hman ti lo tikah an thiam ti lo, an philh. An holh le ca an thiam ti lo tikah Pathian zong an bia kho ti lo. An ‘Nawlbia’ zong an thei ti lo. Alexander Ngan (Alexander the Great)  nih kum 334 B.C.   hrawngah Persian Siangpahrang a tei i amah nih a uk. Vawleicung pumpi ah Greek holh kha a karhter.  Cu lioah Judah miphun cu vawleicung hmunkip ah an vai dih i an thiammi cu Greek holh lawng a si. 

Cu tikah, an Bible kha Hebrew holh in an rel kho ti lo. Cu tikah Pathian kan biak khawh nakhnga tiah, miphun pakhat ah minung 6 cio an i thim i (miphun 12 an um) minung 72 nih Hebrew holh kha Greek holh in an leh. Cun, nunphung lei zongah Bogyokegyi Pompeii nih  kum 67 B.C. hrawngah Greek kha a von tei i,  Rome cozah a hung dir. Asinain, Greek nunphung le caholh kha an hmang peng ko.  Aa pehtlai tuk lomi pakhat in chim ka duh rih. Kum 70 A.D. hrawngah Rome ralbawi Capt. Titus nih Israel ram (Jerusalem khuapi) cu a hrawh dih cikcek. Cu ni thawk cun “Isreal ram” timi a um ti lo. Vawleicung Map (World Map) hmanh in hnawh le hlonh an rak si. England le France nih 1945 kum, May 15 ah an ram an peek ṭhan hna i 1948 kum (Laimi luatnak kan hmuh kum) ah “Independence” an rak hmu ve. 

Khi vialte an harnak khi kan zoh tikah Pathian an hlawt caah a si. Zeiruang ahdah Pathian cu an hlawt? An hlawtnak a ruang a tampi ko lai. Hi zawn ahhin kaphnih mit in zoh a hau hnga. Pathian nawl an zulh lo tikah sal an taang. Ram an hlumh lo tikah an ca le holh, nunphung an thlau. An ca le holh an thiam lo tikah Pathian nih nawlbia a peekmi hna an thei ti lo. “Tuah u, tuah hlah u” timi an thei kho ti lo. Phundang cun an holh le ca an thiam lo ruangah faak khun in an tuar kan ti khawh. 

Nihin ah mino chim lo, kan ule, kan pale le kan nule cheukhat nih cun kan Ca le Holh kan thiam ti lo. A holh lawng thim i a ṭial a thiam lomi nu le pa kan tamtuk. Kan uar lo i kan hmang fawn lo. Thiam zong kan itim lo. Cucu kan tlaunak hrampi pakhat a si ve. Phundang cun “A hmete kan i ralrin lo ruangah a nganpi tiang in kan thlau khawh” kan ti lai. 

Kawl phungthluk ah “ Hnawmpon in Siangpahrang inn tiang a kaang” ti a um. Babel innsang an sak lioah Pathian nih an holh a danter ciammam i molh nawisen a tlung. Salai Zai Lin Dun bia cun, “Hruh tlangrai a tlung” kan ti lai cu! Yangon, Kalaymyo, Hakha le Thantlang hrawnghrang hmanh ah kan holh a uar lomi kan tam tuk cang. Ramleng um mi chinchin cu sual phawt awk an ṭha ti lo men lai. Atu ning hin kan kal ahcun hmailei kum 20/30 ahcun Babel innsang kan sa ve te lai. Cu zong cu khuakhing a khak lomi caah cun an hriktida hmanh a thak fit hoi lai lo.  

“Tlau a duh mi nan kut thlir u, ti sisehlaw a tlau cang mi hmanh nih an thlir lai lo.” Tlau cu kan duh nemmam lo nain kan tlau fawn. Cucaah, kan i remh deuh a hau. Laica le holh, nunphung kan dawt a hau. Kan kilven a hau. Laica tampi in kan chuah rih i kan rel a hau. Tawlreltu nih an timhtuahmi kha a soi leikap le a thangchiat leikap  si loin thiammi hrawmh le cheuhbauh, cawnpiaknak tu in kan i bawmh hna awk a si lai. A tawlreltu he a reltu he kan ṭang lai i Laica a him lai. Laiholh le ca a him ahcun kan Miphun a lu a nung  lai. Kan inntung a fekfuan lai i a liangte, a dii, a tanghri tbt. kha zapi i bawm in kan sak lai. Cucu nihin in kan sak ahcun  thaizing ah kan khuasaknak a si kho colh lai.