Ṭhit-umhnak He Pehtlaih In Timhtuahnak

Ṭhit-umhnak He Pehtlai In Timhtuahnak

Salai Joseph KB Thawng

Biahmaiṭhi

Ṭhit-umhnak kan timi hi lentei icelh bantuk a si lo (Marriage is not a game) ti hi kan theih a hau. Lam theih lo in bua pahchih cu a fawi lo. Asinain, theih ahcun tha a dam i khuallam zong a sawt fawn. Timhtuahnak ngeih lo ruangah innchungkhar nuam kan ser kho tawn lo i, ngakṭah le buangro kan tam chin lengmang nak zong hi a si kho. Zeitindah kan i  timhtuah lai, ka za cang maw, ka luansual maw, tbt. kha kan i check lengmang a hau. 

Ahodah? 

Zeibantuk minung dah ka ṭhit lai, ka vaat lai timi biahalnak um sehlaw, science lei fimnak zong nih tette an piah kho hnga lo dah! Aruang cu kan mah le kan pumpak cio he aa pehtlai mi thil a si caah. Mi ṭhenkhat nih “thinlung” he aa pehtlai mi thil a si an ti i, a cheu ve nih cun, “thluak, tuaktannak” he  aa pehtlai mi a si an ti ve. A fiang komi cu, thinlung in a timi nih “Duhdawtnak” kha biapi (first priority) ah an chiah tinak a si hnga i, thluak or tuaktannak in a timi hna nih “Thil kalning,  zeizongte hi a si awk ding a simi” kha biapi ah an chiah ti a fiang. Chim duhnak cu, ahodah timi hin cun thim le biakhiahnak tuah cu  a har ngaingai tinak a si.

(a)  Thinlung in

      Thinlung in aa thimtu hna nih misiing pahnih thihh lanlo nunnak khuallam ah duhnak  tel lo ngai cun a si thiam hrim lo. A hlankan in hamnak (Engagement) tuah zong a ṭha lo. Aruang cu duhnak timi hi caan le thil sining sinah aa thleng kho ve an ti. Kan nunzia, kan lungput, kan sining, kan nunphung le kan chiatnak, ṭhatnak, tbt. tete ah pakhat le khat karah i ruahthiamnak, i theihthiamnak le i ngaihthiamnak hrampi cu duhnak hi a si, an ti.

(b) Thluak or tuaktannak  in

     Thih hlanlo nuva a si dingmi cu kan thluak in kan i thim awk a si ko, an ti ve. “Duhnak” timi tham cu, “Sifahnak nih innka in a luhhnawh i, duhnak cu thlalangawng in a zuang diam” an timi khi ahman ko. Kawlte nih, “Sinkanttawto” tiah phung an thluk bang pingpang kan lam in kan purdap sual ko hnga. Mi zeidah a si, bochantlak a si maw, upat tlak a si maw, chungkhar a ṭhihruai kho ding a si maw, zeibantuk thiamnak, cawnnak dah a ngeih, tbt. tete kherhhlai le ngiat cu a hau hrimmi a si ko, an ti.  An palh kan ti kho hna lai maw. 

Zeitindah? 

Hi bahalnak hi kan lauding a si lo, a biapi tuk. 

(a)  I hal in maw?

       Kaphnih chungkhar lungtlin in ṭhit-umhnak tuah cu a ṭhabik mi a si. Kan dihlak in kan i lawm i, thluachuah vanruah zong a um. A thianghlim mi ṭhit-umhnak cu nungak le tlangval vialte nih kan duh dih i, kan i ngaih tuk cio mi rian le kan i ruahchan cio mi a si.

(b) Kan zaam lai maw?
 

           Mi zeimaw sinah cun khenkham le lungtlin lo a um tawn. An fanu le fapa cu an rak i duh tuk hoi. Cu tikah tlik le zaam, i fanh, i tlunhnawh tbt. a chuak tawn. A zaam balmi ka hawinu (Cerku) bia ka rak hal bal. Nan zaam ahkhan na ningzak maw, tiah. Ai…zak hlah. Ka duh caah pei ka dawi cu, a si lo maw, tiah zeipoi lo tak khin. Na nu le pa nih fanu sinak in hlawt si sual law the? Nu le pa dawtnak timi cu a ngan tuk. A dih donghnak tiang taktak cu  an kan hlaw kho taktak lai lo. Cucaah kan duhmi hna cu kan dawi hna awk a si ko a ti. A palh na ti kho ve maw.
 

Ka cuza cang maw?

       Hihi kanmah le kanmah kan i hal dingmi biahalnak a si awk a si. Nihin kan chantiluan cu a rang tuk hringhran---cawnpiak hau lo. Laitlang lei khuate cheukhat hoi hna ahcun, taang 7 le taang 8 kan phak ahcun kan nungak i, kan tlangval ko. Nupi ṭhit le vangeih hi kan ṭih bak lo, kan ngamh tuk. Kum 15 / 16 in kan iṭhi-um. Zarh hnihthum ah kan i ṭhen. Chungkhar ser a har zia kan theih tikah fawite in kan i ṭhit-umh mi cu fawite in kan i ṭhen hoi. Aruang tampi lakah pakhat cu kan cuza hrim lo i, timhtuahnak ah kan thazaang  a rak der tuk rih tinak a si. 

(a)  Kum le khua in rikhiahnak

         Kum le khua in kan zoh ahcun kaphnih in purh a hau hnga. A bik in ca a cawng liomi nih kum 25 in 30 kar ah a ṭha bik an ti. Ca a cawng ve lomi nih kum 18 in 25 ah a ṭha bik, an ti ve. Zei cu dah kan ruah tuante tal i nupi pasal kan ngeih lo ah. Kan fanu le fapa nih an kan cawm manh i an kutke kan tem manhmi hi a ṭha tuk si, tiah lothlo hmurka in. Acunglei hmuhning(view) pahnih hi an ṭha veve kan ti hnga. Asinain, kum 18 tanglei hi cu nau-inn lei siibawite cawnpiaknak he zong aa kalh ngaimi a si hnga. Cucaah, kum le khua in rikhiahnak ngeih hi a biapi tuk hringhran.

(b) Chawleva, cawnnak a tawkza in ngeih hnu ah 

           Mi cheukhat cu kan i duh lecangka in kan i ṭhi-um colh. Khuaruat kho deuh nih chawleva, cawnnak a tawkza in an ngeih hnu ah an i ṭhi-um ve. Cu bantuk timhtuahnak lianpi he dirhmi innchungkhar cu a nuam i thlichia a hran tikah a tlu lo, a fek peng. Nupi ṭhit le va ngeih kan timi hi hnabeibang in kan tuah awk a si lo. Innpa ah sailawn,  hreitlung le belkheeng va hlan bantuk men a si lo. Ciammante le ruat setmat bu tein kan tuah awk a si. 

Biadonghnak

           Nu nih nunnak humhaaktu (Life Security) an herh bantukin Pa zong nih bawmtu (Life Partner) kan herh ve. Chim duhnak cu, ahohmanh nih nupi le pasal loin um khawh a si lo. A nuam mi chungkhar dirh kan duh cio lo maw, tiah biahalnak um sehlaw, kan kut kan thlir dih lai. Asinain, kan dirh kho fawn lo. Mifimpa nih, “Nupi le pasal cu kedan he aalo. Asinain, kedan cu a ṭeh tikah cawk ṭhan khawh a si. Nupi le pasal tu cu fawite in cawk khawh ṭhan a si ti lo,” a ti. A fiangmi cu kan ṭhitcang mi, kan vat cangmi cu kan duh ti lo, va kal, lawi tiah fawite in ṭhawl khawh mi le ṭhen khawh mi thil a si ti lo. “Varit duh zongah Cepa laak, Cepa duh zongah Cepa laak” timi phungthluk kha a si ko. Cucaah, a nuammi chungkhar (a perfect happy family) kan dirh khawh nakhnga a hlankan in timhtuahnak (Predetermine, Preparation) hi kan ngeih a hau.

Ref :- Loo Pyanh Nye ṭialmi, “Man ngeimi Nu”  cauk.

         - U Po Kah ṭialmi, “Khuaruah thiamnak” cauk.

         -“Watch Tower Bible And Tract Society” nih chuahmi, “Questions Young People Ask”  (Vol. 1/2)

         - Mr. Leonard SkoheVane ṭialmi, “The Youngman World”( Vol. 3)

(Note : Lai Mekazin (2012) ah rak  ṭial cangmi cabia a si)