Chunmang le Minung

Chunmang le Minung

Salai  Joseph KB Thawng

Biadomhnak                                                        

Mizeihmanh hi chunmang kan ngei dih. Phundang cun saduhthah lianpi he vawlei ah khualtlawng mi kan si hna. Mizeihmanh hi hlawhtling mi si na duh maw, tiah bia kan hal hna ahcun hlawhtlin a duh lomi cu ahodah um, tiah bia an kan hal chin hnga. Asinain mizeipaoh kan hlawh a rak tling kholo. Lam theih loin bua pahchih cu a fawi lo. A lam theih ahcun tha a dam i,  khuallam zong a sawt fawn.

Chunmang  kawltung

Hlawhtlinnak timi hi hmunhma kaupi a ngeimi asi caah zeibantuk hmun (zawn) ahdah hlawhtlin kan duh kha pakhatnak bikah kan ifian a hau. Amah belte, fawite in biakhiah asilo bantukin fawite in kan hrawh ding asi ve lo. Phundang cun, kan tuah a herh i, kan ithim mi lam cu adongh tiang kan zulh a hau. Asullam cu, “Kawltung(tinhmi) angeimi nih a ngei lomi nakin dinhhmun phanh an ifoih deuh suaumau caah asi.”

Sungh-zatlaknak hi duh ko    

Mizeipaoh nih hlawhtlin cu kan duh dih. Asinain, hlawhtlinak timi hi, harnak, buainak le sungh-zatlaknak, tbk. hna lonh hnu ah a hung cangmi thil asi. Micheu nih sungh-zatlak kan ton tikah van a cim, ti tluk in kan ruah/tuar. Acheu ve nih hnulei her in kan mit kan chinhkanh tawn. Hlawhtlin a duh takmi nih cun, an sunghmi nakin an sungh lomi ah khan an thinlung an chiah deuh tawn. A ngaingai cu, sunghnak hi kan ngaihchiattertu thil an silo. I palh ti lonak, iralrinnak, sungh ti lonak le atha  bikin kan tuah khawh nakding caah cawnpiaktu sayatha an rak si deuh.

Sungh-zatlaknak hi kan ral an rak silo. Tc. Mizaw pakhat nih zingzaan in siidin kha a simh tuk lai. Mizaw nih sii an hmuh chung paoh cu mizaw ah an i ruat peng. Asinain, sii le zawtnak kha kan hawikom tu an rak si---hawikom belte ah hawitha le hawithalo an um ve. Mizaw nih sii kha ka hawitha, damnak a ka pe khotu timi zumhnak, lungput he a din ahcun a caah ral asilo, hawikomtha asi.

Na tluuk ahcun tho than 

Kal ai hrawtka ngakchia cu a tlu lengmang ko. Voikhatloah chuakput in a kal kholo. Cu bantukin hlawhtlinnak lam zulh kan ihrawt lecangka, tlutlu sawnsawn in kan kal phung asi ve ko---kan thazaang a der rih caah. Angaingai cu, hlawhtlinnak lam kan timi hi harnak lam tinak khi asi ko.

No bee no honey, no work  no money and no pain no gain ti phun khi asi.

Harnak, sungh-zatlaknak hna hi duhnungmi thil cu an si ruam lo. Asinain, kan tluuknak hmun in thawh kan izalh lo ahcun hlawhtlinnak he kan ihlat tuk hnga. Mi pakhat khi voi zeizatdah a tluuk ti nakin voi zeizatdah  a thawh khawh timi tuin suumtah an si deuh tawn. Lam kan kal tikah kan ichuih phung asi ko, iralrin ngai bu ah. A tluuk zong kan tluuk  phung asi ko. Amah belte, kan tluuk zat in kan thawh a hau.

Na lungdong maw?

Chunmang mangtara kan man tawn. Kan ruahning le kan saduhthah bantukin thil a can lo tikah kan lung a dong tawn. Mi nun kan tah. Kan sining ah kan lung a tling kholo. Hawi sining tah in chunmang kan man. A tlinlo tikah  vawlei ahhin chuahchan ngeilo mi ah kan iruat tawn. Sungh-zatlak  kan ton tikah kan mit a mui, hmailei kan philh. Adonghnak ahcun Pathian hi thleidan a ngeimi Pathian tiangah kan ruah. Lungdonghnak nih kan nun a uk i hnu ah kan pil chin lengmang tawn. Na lungdong maw? Pathian bochan buin kar kan hlan ahcun dinhhmun kan phan te ko lai. Kan har bik caan le zatlak kan ton caan ko ahhin Pathian bochan a herh chinchin. Kan hlawh a tlinlo lio ko ahhin Pathian thangthat deuh ding kan rak si!

Muihnak lawng a um lo, ceunak zong serchih asi

Laiholh ah ‘fingreicat’ ti a um. Phundang cun fingreicat cu zinglei sang, khuadei lai asi. Cun, khua a muih bik lio caan hi fingreicah liote khi asi. Asinain, a fiangmi cu fingrei a cah rualrual in khua a ceu lai, ti hi. Kan harnak le kan hlawhtlinlonak vialte lakin muihnak in ceunak chungah nikhat khat cu kan lut ve te ko lai. Khua a dei nakhnga, kan hlawhtlinnak hnga, muihnak chung, fingrei a cat liomi caan ah kan um awk cu asi ko---ceunak nih a kan don te lai.

Biadonghnak

Hlawhtlin cu kan duh dih. Cheukhat cu ningcang (lam) a thei lomi kan rak tampi. Cun, a thei ko nain zulh le tuah ai tim lomi kan rak tlawm ve lo. Cun, mi thenkhat baak cu, “Ka thiam lai lo, ka tuah kho lai lo---ka hlawh a tling kho lai lo tiin kan ti tawn.” Thiltha asi komi cu tuah chun (test) ding bak kan si. Kan banh khawh lo hrat le lamdang in kan virhkhoih than awk asi ko. Hakkauh le lungdonghnak hi kan tei khawh a hau. Pathian veel hi kan caah a za diam. Kanmah le kan cantawk, kan sitawk ah lungtlin thiam a biapi---izuam a hau ti lo, tinak asilo. Pathian bochan in mah le tawk ah hnangam khawhnak lungput ngeih a hau.

Ref: David Niven (Ph.D), The 100 Simple Secrets Of Successful People.